Фонетик анализ ясау

Тулы фонетик анализ ясау тәртибе

1. Сүз транскрипциядә иҗекләргә бүлеп языла, ябык һәм ачык иҗекләр күрсәтелә, басым куела.
2. Басымның кайсы иҗеккә төшүе күрсәтелә.
3. Сүздәге хәрефләр һәм авазлар саны күрсәтелә, хәреф белән аваз саны туры килүе (килмәве) билгеләнә.
4. Сүздәге сузыклар күрсәтелә, характеристика бирелә. Сингармонизмның рәт гармониясе сакланганлыгы (сакланмаганлыгы) билгеләнә, ирен гармониясе күрсәтелә.
5. Тартык авазларга характеристика бирелә, ассимиляция, чиратлашуның булу-булмавы күрсәтелә.
6. Сүзнең әйтелеше һәм язылышы туры килү-килмәве билгеләнә.

Анализ үрнәге

            Болын

1. Болын [бо-лон], беренче иҗек - ачык, икенче иҗек - ябык.
2. Басым икенче иҗеккә төшә.
3. 5 хәреф бар: б, о, л, ы, н; 5 аваз бар: [б], [о], [л], [о], [н].
4. Сузык авазлар: [о], [о] - арткы рәт (калын), урта күтәрелешле, иренләшкән, чагыштырмача кыска сузык, синграмонизм законының рәт һәм ирен гармониясенә буйсына.
5. Тартыклар: [б] - ирен-ирен тартыгы, шаулы, саф йомык, яңгырау, саңгырау пары - п; [л] - тел-теш тартыгы, сонор, ярым-йомык, яңгырау, саңгырау пары юк; [н] - тел-теш тартыгы, сонор, борын, ярым-йомык, яңгырау, саңгырау пары юк.
6. Әйтелеш белән язылыш туры килми: ирен гармониясе буенча, икенче иҗектә "ы" хәрефе [о] авазы булып әйтелә.